Του Κωνσταντίνου Γκράβα

Στις φθινοπωρινές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Κομισιόν) για τη χώρα μας, αναφέρεται ότι οι μικρές κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών μετά από τα πρόσφατα stress tests αναμένεται να έχουν ως αποτέλεσμα μικρότερο δανεισμό από το EFSF, μειώνοντας αντίστοιχα και το ποσοστό του εθνικού δημοσίου χρέους.

Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Τα Νέα», ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος υποστηρίζει ότι τα αδιάθετα κεφάλαια του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, στο μεγαλύτερο μέρος τους, ως προληπτική πιστωτική γραμμή για να βγει η Ελλάδα από το μνημόνιο με δίχτυ ασφαλείας. Εφόσον δεν χρησιμοποιηθούν, θα μειώσουν ισόποσα το δημόσιο χρέος.

Η άποψή μας αναφορικά με το "μαξιλάρι" των 11,4 δισ. ευρώ του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας είναι ότι: 

1. Θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, ως προληπτική πιστωτική γραμμή για να βγει η Ελλάδα από το μνημόνιο με «δίχτυ ασφαλείας».

2. Ταυτοχρόνως, θα μπορούσε να τεθεί στο τραπέζι η αναδρομική μεταφορά του ποσού που έχει ήδη χρησιμοποιηθεί για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, από το δημόσιο χρέος προς τον μηχανισμό ESM. Ώστε να μειωθεί σημαντικά το χρέος. 

3. Εφόσον δεν χρησιμοποιηθεί τελικά το ποσό των 11,4 δισ. ευρώ του ΤΧΣ (ή το μεγάλο μέρος αυτού), τότε θα μειώσει περαιτέρω το δημόσιο χρέος.

Εξάλλου, σε ευθεία διαφοροποίηση από τον πρώην Καγκελάριο της Γερμανίας, Χέλμουτ Κολ, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ, υπερασπίσθηκε την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, ενώ έσπευσε να αναφερθεί και στα επιτεύγματα των Ελλήνων τα τέσσερα τελευταία χρόνια. 

Αξίζει να θυμηθούμε ότι στην ομιλία του το καλοκαίρι ενώπιον της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατά την παρουσίαση των προγραμματικών δηλώσεων, ο πρώτος εκλεγμένος πρόεδρος της Κομισιόν είχε αναφερθεί μεταξύ άλλων στους «εργατικούς Έλληνες», εκφράζοντας τον θαυμασμό του για τη χώρα μας.

Όση επικοινωνιακή χροιά και να έχει αυτή η συνεπής ρητορική Γιουνκέρ υπέρ της Ελλάδας και της διευρυμένης Ευρωζώνης, δεν παύει να συνιστά σαφές μήνυμα ρεαλισμού για οποιονδήποτε φαντάζεται μικρότερη την ευρωπαϊκή οικογένεια. Μάλιστα, συνεχίζοντας την επιχειρηματολογία του σε σχέση με τη διαφωνία του με τον Κολ, ο Γιουνκέρ υπογραμμίζοντας τη σημασία του ευρώ υποστήριξε ότι, εάν δεν υπήρχε το κοινό νόμισμα, θα ξέσπαγε κατά τη διάρκεια της κρίσης νομισματικός πόλεμος μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας. «Η εισαγωγή του ευρώ συνιστά πολιτική ειρήνης», τόνισε, προσθέτοντας ότι το κοινό νόμισμα «έκανε μη αναστρέψιμη την ευρωπαϊκή ενοποίηση» και ότι «προστατεύει την Ευρώπη».

Θα συμφωνήσουμε εδώ απολύτως. Όπως έχουμε γράψει αρκετές φορές σε προηγούμενα άρθρα, η τετραετία που πέρασε είχε ως επικεφαλίδα την "νομισματική ειρήνη" με παράπλευρες όμως απώλειες έναν "(οιονεί) οικονομικό πόλεμο". Σε κείμενο πριν από τις Ευρωεκλογές, αναφέραμε χαρακτηριστικά ότι: “Η πορεία εντός του ευρώ είναι σε macro επίπεδο μεσοπρόθεσμα προδιαγεγραμμένη. Ο οιονεί ΄Οικονομικός πόλεμος΄ για τη ΄Νομισματική ειρήνη΄ θα έχει θύματα όπως όλοι οι πραγματικοί πόλεμοι στην ιστορία.”

Ο νέος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πρέπει να θεραπεύσει τις πληγές του οικονομικού αυτού πολέμου: ανεργία (ιδιαίτερα των νέων), διευρυμένη κοινωνική ανισότητα, ανεπαρκής ζήτηση για επενδύσεις, ασυμμετρία Βορρά-Νότου, απουσία μηχανισμού ανακύκλωσης πλεονασμάτων.

Ακόμη περισσότερο στο εσωτερικό πεδίο, είναι επιτακτική η επιδίωξη εθνικής συναίνεσης στα δύο πιο σημαντικά ζητήματα που είναι: α. η ανεργία των νέων και β. η (ρεαλιστική) διαπραγμάτευση για τη διευθέτηση του χρέους. Τα δύο θέματα έχουν άμεση συσχέτιση και σύνδεση με δεδομένη τη διαγενεακή διάσταση του χρέους. Αφενός, το δημόσιο χρέος βαραίνει τους απογόνους μας. Αφετέρου, η βιωσιμότητα οικονομίας και χρέους, η βιωσιμότητα της χώρας μας σε τελευταία ανάλυση, φαντάζει απατηλή και άτοπη αν δεν έχουν δουλειές οι νέοι.

α. Η ανεργία των νέων δεν είναι υπερβολή αν χαρακτηρισθεί σαν ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια τόσο της οικονομίας, όσο και της κοινωνίας. Ιδιαίτερα τα ποσοστά ανεργίας για τους νέους κάτω των 25 ετών έχουν εκτοξευθεί, ενώ παράλληλα ο αριθμός των γεννήσεων στη χώρα μας συνεχώς μειώνεται. Η γήρανση του πληθυσμού καθιστά ιδιαίτερα κρίσιμη την ένταξη των νέων στην αγορά εργασίας, τόσο ως προς τη βελτίωση των ιδίων προοπτικών επαγγελματικής εξέλιξης και προσωπικής ευημερίας, όσο και κυρίως ως προς τους δυνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας μακροχρόνια, της άμβλυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων και της συνεκτικότητας του παραγωγικού και κοινωνικού ιστού. Η Ελλάδα είναι στις πρώτες θέσεις της σειράς κατάταξης του ΟΟΣΑ ως προς το ποσοστό ανεργίας της κατηγορίας των «NEETs», ακρωνύμιο το οποίο αναφέρεται σε εκείνους τους νέους που ούτε εργάζονται, ούτε σπουδάζουν ή εκπαιδεύονται. Επίσης έχει το υψηλότερο ποσοστό νεανικής ανεργίας στην Ευρωζώνη. Επιπλέον, η χώρα μας υφίσταται ένα ολοένα και αυξανόμενης έντασης «brain-drain», συνεχή διαρροή δηλαδή, προς χώρες του εξωτερικού, έμψυχου δυναμικού με σημαντική δυνητική συνεισφορά στους μακροχρόνιους ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας.  

Η αύξηση των φτωχών που εξελίχθηκε με γεωμετρική πρόοδο κατά τη διάρκεια της κρίσης, συνεχίζεται. Πρόκειται να συνεχιστεί και στο άμεσο μέλλον, παρά την επιβράδυνση της ύφεσης και της προσδοκίας ανάκαμψης για φέτος. Το σημαντικό κοινωνικοοικονομικό κόστος δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο καθώς: Περισσότεροι νέοι αδυνατούν να ολοκληρώσουν τη δευτεροβάθμια ή να συνεχίσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αναζητούν ευκαιριακή απασχόληση χαμηλών προσόντων δίχως μεσο-μακροπρόθεσμη προοπτική. Επιπλέον, δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν κανένα οικογενειακό προγραμματισμό. Σε αυτά προστίθενται οι ψυχολογικές επιπτώσεις της υποτίμησης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, η αποθάρρυνση, αλλά και η χαλάρωση των αντιστάσεων προς ακραίες και δημαγωγικές πολιτικές ρητορικές. Γίνονται έτσι οι «φτωχοί νέοι» μαζί με τους «νέους φτωχούς» δεκτικοί στα φαινόμενα εξτρεμισμού, υποσκάπτοντας τη δημοκρατική δομή και κουλτούρα της κοινωνίας.       

Απαιτείται συνεπώς ένα θεμελιώδες σχέδιο κινητοποίησης όλων των φορέων (πολιτεία, εκπαιδευτικό σύστημα, αυτοδιοίκηση, ιδιωτικός τομέας) με στόχο ένα ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ στη βάση ανάληψης αμοιβαίων υποχρεώσεων και δικαιωμάτων, με επίκεντρο την μακροπρόθεσμα βιώσιμη  απασχόληση της κρίσιμης μάζας των νέων.       

β. Σε ό,τι αφορά τη διαπραγμάτευσητου χρέους, πέρα από την αυτονόητη έμμεση μείωσή του μέσω της μεγάλης επιμήκυνσης των ωριμάνσεων των δανείων που φαίνεται ότι δρομολογείται, πολύ σημαντικό κατά τη γνώμη μας είναι το «κλείδωμα» των επιτοκίων σε όσο το δυνατόν χαμηλότερα και σταθερά επίπεδα και για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο διάστημα. Στη συζήτηση μπορεί να τεθεί όπως προαναφέραμε και το ποσό της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών με ανάληψή του αναδρομικά από τον ESM. Όμως δεν αρκεί μόνον αυτό.

Θα πρέπει να γίνει συμφωνία ώστε η χρησιμοποίηση των πόρων που απελευθερώνονται από τους μειωμένους τόκους εξυπηρέτησης του χρέους να γίνει στοχευμένα προς την κατεύθυνση ενίσχυσης της απασχόλησης των νέων (νεανική επιχειρηματικότητα, έρευνα και καινοτομία, επαγγελματική κατάρτιση, κλπ). Με τη σύνδεση μεταξύ, αφενός, της μεγάλης επιμήκυνσης και του σταθερά χαμηλού επιτοκίου για σημαντικά μεγάλη χρονική περίοδο και αφετέρου, της δέσμευσης για αντιμετώπιση της ανεργίας των νέων, επιτυγχάνεται το εξής: Εξισορροπείται η επιβάρυνση των μελλοντικών γενεών, με την τόνωση των εισοδημάτων των νέων. Η ισορροπία αυτή αποτελεί κλειδί βιωσιμότητας.

Οι όποιες διευθετήσεις γίνουν σήμερα για το χρέος, δε σημαίνει ότι κλείνουν οριστικά το θέμα. Σε δεύτερο χρόνο, η χώρα μας θα πρέπει να προσέλθει σε μία συνολική συζήτηση «αμοιβαιοποίησης» του χρέους, ενδεχομένως και διαγραφής σε επίπεδο διμερών ή και πολυμερών συμφωνιών. Στο τελικό στάδιο θα πρέπει να δημιουργηθούν και οι προϋποθέσεις διαπραγμάτευσης ενός μηχανισμού ανακύκλωσης πλεονασμάτων από τον πλεονασματικό Βορρά στον ελλειμματικό Νότο, με ταυτόχρονη ρήτρα χρησιμοποίησης των πόρων για επενδύσεις στην πραγματική οικονομία (υποδομές, δίκτυα, κλπ.) με απώτερο σκοπό τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης.

Πιστεύουμε ακράδαντα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση -αλλά και η Ευρωζώνη- ανέκαθεν ήταν και παραμένει εγχείρημα πρωτίστως ΠΟΛΙΤΙΚΟ, όχι χρηματοοικονομικό. Είναι πατριωτικό χρέος μας να εργασθούμε σκληρά μέσα σε κλίμα συνεννόησης και συνεργασίας με τους εταίρους μας, δίχως μονόχνοτες μαξιμαλιστικές ακροβασίες, διεκδικώντας τεκμηριωμένα και συνετά την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Με γνώμονα το αμοιβαίο συμφέρον όλων των μελών της Ευρωπαϊκής οικογένειας. Σε μία μεγάλη και δίκαιη Ευρώπη.

Πηγή:www.capital.gr