Εν αρχή ην το Eurogroup! Σύνοδος των Υπουργών Οικονομικών των χωρών-μελών της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Παρασκευή βράδυ της 15ης Μαρτίου προς ξημερώματα Σαββάτου. Το ανακοινωθέν μιας ακόμη μαραθώνιας σύσκεψης των επικεφαλής αξιωματούχων της Ευρωζώνης, παρουσία και της ηγεσίας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, προκαλεί σάλο στα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Ο θόρυβος εκκωφαντικός, άμα τη ανακοινώσει των μέτρων που προτείνονται για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών του Κυπριακού κράτους.

Ο όρος «deposit levy» ή σε μετάφραση «τέλος καταθέσεων» δημιουργεί συνειρμικά κίνδυνο τριγμών σε όλο το φάσμα του χρηματοπιστωτικού συστήματος της περιφέρειας της ΟΝΕ, υπό την έννοια της διασποράς του φόβου και της μετάδοσης του στελέχους του… καταθετικού ιού στο εύθραυστο τραπεζικό σύστημα της περιφέρειας.

Και αυτό για δύο λόγους: Ο πρώτος εγείρει ερωτήματα απολύτως δικαιολογημένα, ο δεύτερος ανακύπτει μάλλον καθ’ υπερβολήν. Αμφότεροι σχετίζονται με την πρωτοεμφανιζόμενη απόφαση συνεισφοράς -μεταξύ άλλων- και των καταθετών στην κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού μιας χώρας. Όμως ο πρώτος λόγος αφορά τη συμμετοχή όλων των καταθετών χωρίς εξαίρεση, ενώ ο δεύτερος συνδέεται με τη μετουσίωση της πρόθεσης του Eurogroup και του ΔΝΤ να «διαβούν το Ρουβίκωνα», προσθέτοντας στο κάδρο της συμμετοχής των πιστωτών και τους «ανασφάλιστους καταθέτες». Όσους δηλαδή έπονται των μετόχων, των κατόχων ομολογιών μειωμένης εξασφάλισης και των κύριων ομολογιούχων, με τραπεζικές καταθέσεις υψηλότερες του θεσπισμένου εγγυημένου ορίου των εκατό χιλιάδων ευρώ.

Και είναι αναντίρρητα απολύτως δικαιολογημένες οι ενστάσεις κατά του πρώτου σκέλους, της παραβίασης δηλαδή του (ορθώς) θεωρούμενου ως ασφαλισμένου ορίου, διότι η αρχικώς λανθασμένη απόφαση του Eurogroup ανέτρεψε κυριολεκτικά «εν μία νυκτί» την έννοια της εγγυοδοσίας προς τους μικρομεσαίους καταθέτες. Κατέπεσε, από πρωτοφανή γκάφα όσων συμφώνησαν σε οριζόντιο κούρεμα καταθέσεων, το τείχος ασφαλείας των αποταμιεύσεων που είναι κατατεθειμένες σε χρηματοπιστωτικό ίδρυμα και διασφαλισμένες έναντι παντός ενδεχομένου, όπως απεφασίσθη μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers. Η απόδειξη του τεράστιου σφάλματος ήρθε το απόγευμα της 18ης Μαρτίου, λίγα μόλις εικοσιτετράωρα μετά, όταν σε έκτακτη ad hoc τηλεδιάσκεψη το Eurogroup υπέδειξε εκ νέου να τηρηθεί το ασφαλισμένο όριο των €100 χιλιάδων, δίνοντας «πάσα» στην Κυπριακή κυβέρνηση να διαμορφώσει αντιστοίχως το πλαίσιο προς ψήφιση από το Κυπριακό Κοινοβούλιο.

Ενώ, από την άλλη πλευρά, είναι καθ’ υπερβολήν η σπουδή υιοθέτησης από τις Κασσάνδρες των αγορών της εκτίμησης ότι ανοίγει άμεσα ο ασκός του Αιόλου με την επιμήκυνση της ιεραρχικής αλυσίδας των πιστωτών κατά το μήκος του κρίκου των καταθετών. Το επιχείρημα αυτό εδράζεται στο γεγονός ότι οι τελευταίοι δεν είχαν μετάσχει σε κανένα προηγούμενο παρεμφερές σχέδιο μνημονίου, συνδεόμενου με το μηχανισμό στήριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνεπώς, (όπως θεωρούν οι υπερασπιστές της άποψης ότι κλονίζεται συθέμελα το σύστημα, καθώς δημιουργείται δεδικασμένο με την περίπτωση της Κύπρου) καμία ανασφάλιστη κατάθεση δεν είναι στο απυρόβλητο, ιδιαιτέρως δε όταν η χώρα στην οποία εδρεύει το τραπεζικό ίδρυμα είναι στα πρόθυρα αναζήτησης βοήθειας και ένταξης στο μηχανισμό στήριξης. Η συλλογιστική αυτή ολοκληρώθηκε με τη… φωτογραφία της μπότας (Ιταλία) και της Ιβηρικής χερσονήσου (Ισπανία) συνοδευόμενων από τη λεζάντα «Bank Run».

Η στοιχειοθέτηση του τελευταίου σεναρίου κρίνεται κατά τη γνώμη μου ως υπερβολική, όπως ήδη ανεφέρθη στην εισαγωγή. Πρωτίστως επειδή η Κύπρος, πέρα από τις παλινωδίες κορυφαίων ευρωπαίων αξιωματούχων, προσομοιάζει περισσότερο με ειδική, παρά με γενική περίπτωση. Επιπλέον, επειδή το «σιωπηλό Bank Run» είναι σε εξέλιξη από την απαρχή της κρίσης και δεν ήρθε ξαφνικά στο προσκήνιο. Διότι η μετακίνηση κεφαλαίων στο Βορρά από τις τράπεζες του Νότου είναι βασική παράμετρος που παρατηρείται κατά την οιονεί μετακίνηση των τεκτονικών πλακών στην Ευρωζώνη με την κρίση κρατικού χρέους - δανεισμού - τραπεζικού τομέα. Και κάτι που είναι προ πολλού τεκταινόμενο, δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί ότι βγαίνει τώρα από τον ασκό του Αιόλου εξαιτίας μιας αφορμής και όχι αιτίας.

Συμπερασματικά:

α. Πολύ σωστά το Eurogroup διόρθωσε την αρχική απόφαση και πρότεινε στην Κυπριακή κυβέρνηση ευελιξία με (δια)τήρηση του υφιστάμενου ορίου προστασίας καταθέσεων για ποσά μέχρι 100χιλ. ευρώ. Για την ερμηνεία μου ως προς το σκεπτικό της «αναγκαστικής» τροποποίησης της αρχικής απόφασης, μπορεί ο αναγνώστης να ανατρέξει σε προηγούμενο άρθρο ("Λύνοντας το (νέο) Κυπριακό!").

β. Η Κυπριακή κυβέρνηση είχε στα χέρια της τη διαχείριση της υπόθεσης, παίρνοντας τη σκυτάλη. Διαχείριση ως προς το επικοινωνιακό κομμάτι, ως προς το προτεινόμενο σχέδιο εξεύρεσης των απαιτούμενων πόρων χωρίς να πειραχθούν οι ασφαλισμένες καταθέσεις, ως προς τη διαπραγματευτική τακτική που προϋποθέτει εναλλακτικά σχέδια ήδη κατηρτισμένα και όχι εκ των υστέρων αναζητηθέντα.

Και ακριβώς σε αυτές τις πτυχές εντοπίζεται το Κυπριακό «φιάσκο». Αρκεί απλώς να ανατρέξει κανείς στη ροή των γεγονότων:
-Το βράδυ της 17ης Μαρτίου ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος της Δημοκρατίας απευθύνει διάγγελμα προς τον Κυπριακό λαό, όπου θέτει επί τάπητος το δίλημμα: «επώδυνη εφαρμογή της (εσφαλμένης) απόφασης Eurogroup (της 15ης Μαρτίου) για οριζόντιο κούρεμα καταθέσεων, ή, άτακτη χρεοκοπία, έξοδος από το ευρώ, υποτίμηση του νομίσματος και κατάρρευση ολόκληρου του τραπεζικού τομέα». Ορθώς υπογραμμίζει ότι «Συνεχίζει να δίνει τη μάχη προκειμένου οι αποφάσεις του Eurogroup να διαφοροποιηθούν τις επόμενες ώρες, έτσι που να περιοριστούν οι επιπτώσεις στους μικροκαταθέτες». Προσμετρώντας εξάλλου πολλούς παράγοντες που βάρυναν στην τελική απόφαση-συμφωνία με τους εταίρους, αναφέρει μεταξύ άλλων ότι «αποτρέπεται η λήψη άλλων σκληρών μέτρων όπως οι μειώσεις μισθών και συντάξεων».

-Μία ημέρα μετά, στις 18 Μαρτίου, έλαβε χώρα όπως προανεφέρθη η έκτακτη τηλεδιάσκεψη που οδήγησε στην οδηγία Eurogroup για σεβασμό των ασφαλισμένων καταθέσεων. Λογικά θα συμπέραινε κανείς ότι η μάχη (…προκειμένου οι αποφάσεις του Eurogroup να διαφοροποιηθούν τις επόμενες ώρες…) κερδήθηκε. Η συνέχεια έκρυβε όμως αρνητικές εκπλήξεις.

-Την 19η Μαρτίου, το σχέδιο που υποβάλλεται στην αρμόδια επιτροπή οικονομικών υποθέσεων προκειμένου να προωθηθεί εν συνεχεία προς ψήφιση στο Κοινοβούλιο αναφέρει απαλλαγή από το τέλος καταθέσεων μέχρι το ποσό των €20 χιλ(!). Και δεν ήταν μόνον αυτό. Μιλώντας από το βήμα της Βουλής, όλοι οι εκπρόσωποι των κομμάτων τάχθηκαν αρνητικά στο εν λόγω νομοσχέδιο για το κούρεμα των καταθέσεων. Ενώ το κυβερνών κόμμα του ΔΗΣΥ απείχε από τη συνεδρίαση. Δηλαδή, ενώ η καταψήφιση του (δυσμενέστερου) αρχικού σεναρίου θα οδηγούσε βάσει του διαγγέλματος σε ανεξέλεγκτη χρεοκοπία. Ενώ η μάχη για βελτίωση προς όφελος των μικρών καταθετών «κερδήθηκε» (με το Eurogroup να ακυρώνει το αμοιβαίο αυτογκόλ - Το ταγκό των ευθυνών θέλει (τουλάχιστον) δύο). Παρά ταύτα, το υποβληθέν σχέδιο όχι μόνον δεν έθεσε μονομιάς τον πήχη προστασίας στις €100 χιλ, αλλά καταψηφίστηκε προτού κατατεθεί. «Κάηκε» εκ των προτέρων ακόμη και από το κυβερνών κόμμα που αντιπαρέβαλε ως εναλλακτική την πλήρη κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος, εφόσον δε γινόταν αποδεκτό αυτό που τελικά ούτε το ίδιο δε θα ψήφιζε (!).

Η συνέχεια ήταν δραματική: Ένα «ηρωικό» ΟΧΙ που παρουσιάστηκε διθυραμβικά από πολλούς θιασώτες ενός Plan B που δεν υπήρχε και που ούτε οι υποστηρικτές του άλλου δρόμου δεν πρότειναν ποτέ (με εξαίρεση κάποιες φωνές για επιστροφή στην κυπριακή λίρα). Ένα «ηρωικό» ΟΧΙ που ουδεμία σχέση είχε με το ΗΡΩΙΚΟ ΟΧΙ στο σχέδιο Ανάν. Η εβδομάδα που ακολούθησε οδήγησε σε ναυάγιο των διαπραγματεύσεων με το Ρωσικό παράγοντα και στην οδυνηρή λύση που συμφωνήθηκε τελικά. Όσο για την «αποτροπή λήψεως άλλων σκληρών μέτρων όπως οι μειώσεις μισθών και συντάξεων», απεδείχθη λεκτικό πυροτέχνημα ανάγκης της στιγμής, μέσα στο γενικότερο -μεταξύ άλλων και επικοινωνιακό- «Κυπριακό φιάσκο».

Το ιστορικό που περιγράψαμε ίσως αποτελέσει case study για το «πώς ξοδεύεται το πολιτικό κεφάλαιο μιας νεοφώτιστης κυβέρνησης σε λιγότερο από ένα μήνα».

Πηγή:www.capital.gr