Τις τελευταίες εβδομάδες, το οικονομικό λεξιλόγιο της επικαιρότητας εμπλουτίστηκε με το λήμμα του «δημοσιονομικού πολλαπλασιαστή». Αφορμή ήταν η δημοσίευση της έκθεσης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου με την υπογραφή του επικεφαλής οικονομολόγου Olivier Blanchard. Στην εν λόγω έκθεση περιγράφεται η απόκλιση του πραγματικού πολλαπλασιαστή σε σχέση με τον εκτιμώμενο αρχικά, κατά την κατάρτιση του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής. Ο δημοσιονομικός πολλαπλασιαστής υπολογίζεται από τη συρρίκνωση του Συνολικού Προϊόντος (ΑΕΠ) εξαιτίας της μείωσης των δημοσίων δαπανών και της αύξησης της φορολογίας (δημοσίων εσόδων).

Η μεγαλύτερη ύφεση που επέφεραν τα δημοσιονομικά μέτρα που έλαβε η χώρα μας, αναγνωρίστηκε από τους οικονομολόγους του ΔΝΤ ως λανθασμένη εκτίμηση του πολλαπλασιαστή, κάτι κατά τη γνώμη μου απολύτως θεμιτό και γεγονός το οποίο μακράν απέχει από το μη αναμενόμενο. Γιατί όπως είπε και ο διάσημος Αυστριακός οικονομολόγος Ludwig von Mises «τα πειράματα που πραγματοποιούνται σε ένα εργαστήριο δεν μπορούν να εκτελεστούν και να εφαρμοσθούν στην οικονομία». Δηλαδή, δεν μπορεί κανένας εκ των προτέρων να γνωρίζει, πέρα από την κατεύθυνση, τον πραγματικό βαθμό αντίδρασης σε μία οικονομική «θεραπεία». Πολλώ δε μάλλον, όταν πρόκειται για πρωτοφανές πείραμα δημοσιονομικής προσαρμογής σε μέγεθος και διάρκεια μαζί. Και ακόμη περισσότερο, όταν η «θεραπεία» συνιστά σοκ για την οικονομία, επιφέροντας αφενός πάγωμα των δημοσίων επενδύσεων και αφετέρου φορολογική αφαίμαξη των νοικοκυριών εν μέσω αλλεπάλληλα μειούμενων εισοδημάτων και σημαντικής απομόχλευσης του ιδιωτικού τομέα.

Απολύτως φυσικό επακόλουθο λοιπόν και ουδεμία έκπληξη δεν πρέπει να δημιουργεί η απολογιστική έκθεση των κορυφαίων οικονομολόγων του ΔΝΤ, στην οποία υπολογίζεται το «σωστό» νούμερο του δημοσιονομικού πολλαπλασιαστή και εξηγούνται επακριβώς οι αιτίες απόκλισης από τα συνήθη οικονομετρικά μοντέλα. Προκειμένου δε να υπερτονίσω την αναγκαστική υποκειμενικότητα που δεσμεύει τα μακροοικονομικά μοντέλα. Και για να υπογραμμίσω την εγγενή αποστείρωση τέτοιων μοντέλων σε συνθήκες εργαστηρίου. Αλλά και για να καταδείξω την περιορισμένη προβλεψιμότητα αυτών, όσο επιχειρούν να συγκεκριμενοποιήσουν τάσεις σε αριθμούς, θα θέσω ως εξίσου πιθανό το ενδεχόμενο στο μέλλον ο πολλαπλασιαστής να διορθωθεί ανοδικά, αποτυπώνοντας διαφορετική αντίδραση μετέπειτα της οικονομίας. Και πάλι η θεμελιώδης αιτία θα είναι ότι η οικονομία δεν είναι εργαστήριο και ότι τα πειράματα δε γίνονται υπό «Κ.Σ» («Κανονικές Συνθήκες», όχι πίεσης και θερμοκρασίας, αλλά συμπεριφοράς των επιχειρήσεων και νοικοκυριών).

Προς τί λοιπόν ο θόρυβος περί λάθους; Εύλογα γίνεται αντιληπτό ότι το πρόβλημα εντοπίζεται στην ηθική διάσταση του ζητήματος. Διότι ο συνήθης πολλαπλασιαστής επελέγη για μία ασυνήθη «θεραπεία σοκ». Και διότι η υποεκτίμηση του δημοσιονομικού πολλαπλασιαστή της ύφεσης βύθισε σε δραματική συρρίκνωση την ελληνική οικονομία. Και ακόμη, επειδή η βιβλιογραφική αντιμετώπιση του ελληνικού προβλήματος ως «copy paste», καίτοι όλοι γνώριζαν ότι ήταν ένα πείραμα μακροοικονομικής για το οποίο δεν υπήρχε αντίστοιχο προηγούμενο, απαιτεί την εκ των υστέρων διόρθωση του λάθους. Δε νομίζω ότι κατ’ ουσίαν κανένας μπορεί να εκφράσει σοβαρές διαφωνίες και να φέρει σθεναρή αντίρρηση ως προς αυτό.

Να διορθωθεί επομένως το λάθος. Αλλά πώς; Με ποιό τρόπο; Με την επιστροφή της ελληνικής οικονομίας στα δεδομένα του Μαΐου του 2010, με ένα μαγικό πάτημα ενός «Undo» αναδρομικά σε ορίζοντα σχεδόν τριετίας και με την εκ νέου κατάρτιση του δημοσιονομικού προγράμματος με τους σωστούς πολλαπλασιαστές; Δυστυχώς ο χρόνος δε γυρίζει πίσω. Ο γέγονε, γέγονε. Όμως η κρίση έχει και την ανθρώπινη διάσταση. Και η κοινωνία πρέπει να δει διορθωτικές κινήσεις υπό τύπον αντισταθμίσματος του λάθους. Είτε με τη μορφή μεγαλύτερης συνεισφοράς των ευρωπαϊκών ταμείων σε πόρους, είτε με τη μορφή περισσοτέρων αναπτυξιακών δράσεων υπό την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων προς ανασυγκρότηση της οικονομίας.

Οι διορθωτικές κινήσεις πρέπει να αποβλέπουν μακροπρόθεσμα στη βελτίωση των συνθηκών για ευημερία των μελλοντικών γενεών, τονώνοντας βραχυπρόθεσμα την απασχόληση και αμβλύνοντας μεσοπρόθεσμα τις δυνάμεις κοίμησης των κατά Κέυνς «ζωωδών (επιχειρηματικών) ενστίκτων» της οικονομικής ζωής.

Η μικροπολιτική αντιμετώπιση του λάθους από τα κόμματα αποπροσανατολίζει και πάλι την κοινή γνώμη και παραπέμπει σε ρήξη με το ΔΝΤ και συνακόλουθα με την τρόικα. Η ρήξη όμως (όπως επιχειρήθηκε να αναλυθεί και σε ανάλογη περίπτωση σε προηγούμενο άρθρο με τίτλο «Η φενάκη του Chicken Game»), δε γίνεται με τσαμπουκάδες και βερμπαλισμούς, παρά με εθνικό σχέδιο δράσης και ρεαλιστικές «απειλές», τροφοδοτούμενες από ενδυνάμωση των δυνητικών απωλειών που θα υποστεί ο αντίπαλος αν επιλέξει να υιοθετήσει τη ρήξη.

Πηγή:www.capital.gr