Η παγίδα της τελειότητας 

Κωνσταντίνος Γκράβας

Η φράση “μην αφήσεις το τέλειο να γίνει εχθρός του καλού”, η οποία ήταν μία από τις βασικές συμβουλές για τη συγγραφή μιας εργασίας στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης ενός διεθνούς επαγγελματικού προγράμματος για μη εκτελεστικά διοικητικά στελέχη επιχειρήσεων, αποτέλεσε εξαιρετική αφόρμηση για την ανάγνωση δύο διαφωτιστικών βιβλίων, οι συγγραφείς των οποίων καταπιάνονται με το θέμα της (ανάγκης) βελτίωσης του τρόπου σκέψης μας -και ευρύτερα, της φιλοσοφίας ζωής μας- τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο.

Στο πρώτο βιβλίο, Το κυνήγι της τελειότητας. Πώς να μην πέσεις στην παγίδα (κυκλοφορεί στην ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, 2023), ο Τόμας Κάραν, καθηγητής ψυχολογίας στο London School of Economics, με αφετηρία το ερευνητικό εύρημα ότι στον σύγχρονο κόσμο “η τελειομανία αποτελεί το πνεύμα της εποχής μας”, προτείνει μέσα από την επιστημονική ματιά, αλλά και την προσωπική εμπειρία του, “έναν ψυχολογικά πιο αρμονικό τρόπο ζωής, που να αποδέχεται την ύπαρξη ανθρωπίνων ορίων”.

[...]

Ωστόσο το βιβλίο αυτό προσφέρει μια διεισδυτική, όσο και εμπεριστατωμένη ματιά, ως προς την ανάγκη να διαχειριστούμε τις μεγάλες προκλήσεις της σύγχρονης ζωής, καθώς, “σαν να βρισκόμαστε πάνω σε ένα ιστιοφόρο, […] αυτό που θα ορίσει τη δυσκολία του ταξιδιού και πόσο χρόνο θα χρειαστούμε για να φτάσουμε στον τελικό προορισμό μας θα είναι οι περιστάσεις”. Τέλος, ως φιλοσοφία ζωής, σοφά συμπεραίνει ο Κάραν ότι πρέπει να θυμόμαστε πως το ταξίδι είναι που μετράει· κάτι που έχει άλλωστε αναδείξει υπέροχα στην Ιθάκη ο Καβάφης…

Για να απολαμβάνουμε όμως το ταξίδι, και όχι μονάχα τον προορισμό, ο Γκρεγκ ΜακΚίον, διακεκριμένος σε θέματα στρατηγικής και ηγεσίας, στο βιβλίο του Ουσιοκρατία (πρωτοκυκλοφόρησε στις ΗΠΑ το 2014, και στην ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις Ψυχογιός το 2023), προτείνει έναν πειθαρχημένο τρόπο σκέψης -αυτόν του αποκαλούμενου ουσιοκρατικού ανθρώπου, ο οποίος επιλέγει να επενδύει την ενέργειά του σε λιγότερα μεν, σημαντικά και ουσιώδη, δε, πράγματα. Αυτό το μονοπάτι, υποστηρίζει ο ΜακΚίον, οδηγεί στον έλεγχο των επιλογών μας· είναι ένα μονοπάτι που οδηγεί σε ένα επίπεδο επιτυχίας και αληθινού νοήματος στη ζωή· είναι το μονοπάτι μέσα από το οποίο απολαμβάνουμε το ταξίδι και όχι μονάχα τον προορισμό.

[...]

Σκέφθηκα συνειρμικά, αφενός, την διαχρονικής αξίας θεώρηση του Κέυνς για την ανάγκη το κράτος να διαθέτει επαρκή πλεονάσματα τις καλές εποχές της οικονομίας, προκειμένου να μπορεί να δαπανά περισσότερο τονώνοντάς την σε περιόδους ύφεσης. Και αφετέρου, τον υπερβολικό δανεισμό για κερδοσκοπικούς λόγους σε περιόδους χρηματιστηριακής ευφορίας, με συνέπεια την πρόκληση πανικού στην πρώτη δυσμενή συγκυρία και τον πολλαπλασιασμό της σε κρίση. Από αυτή την άποψη, τόσο η δημοσιονομική σύνεση ως προϋπόθεση ευημερίας των κρατών, όσο και η αναγνώριση ότι στην εποχή μας πληθαίνουν όχι οι γνωστοί αλλά οι άγνωστοι άγνωστοι, ως προϋπόθεση επιτυχούς επενδυτικής και εταιρικής στρατηγικής, αντικατοπτρίζουν τη σημασία του “περιθωρίου”.

Συνοψίζοντας, τα δύο ευανάγνωστα βιβλία (σε αξιόλογες μεταφράσεις), μέσω της διεισδυτικής ματιάς των συγγραφέων τους, μας προσφέρουν ενδιαφέρουσες προτάσεις αυτοβελτίωσης σε ένα πολυσύνθετο περιβάλλον αλλεπάλληλων προκλήσεων. Αποφυγή της παγίδας της τελειότητας, λοιπόν, ή ουσιοκρατία; Γιατί όχι, αμφότερα· κάθε άνθρωπος, με βάση τον χαρακτήρα του, ας επιλέξει ελεύθερα, φτιάχνοντας τον συνδυασμό που του ταιριάζει.

Κωνσταντίνος Γκράβας. Διδάκτωρ του τμήματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών, εντεταλμένος διδάσκων του τμήματος Οικονομικής Επιστήμης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κάτοχος του Financial Times Non-Executive Director Diploma. Βιβλία του: Οικονομικός Πόλεμος και Νομισματική Ειρήνη (2019), Κεντρικές Τράπεζες (με τον Σπυρίδωνα Βλιάμο, 2021).