Οι αιτίες του μίνι "κραχ" στις αγορές

 του Κωνσταντίνου Γκράβα*

Να ξεκινήσουμε από τον τίτλο: μίνι "κραχ"· μέσα σε εισαγωγικά. Διότι, πρώτον, η πτώση των μετοχικών δεικτών στα μεγαλύτερα χρηματιστήρια του κόσμου συνέβη από ιστορικά υψηλά επίπεδα τιμών στην κυρίαρχη αμερικανική αγορά. Δεύτερον, η απώλεια χιλίων και πλέον μονάδων μέσα σε μία συνεδρίαση για τον βιομηχανικό δείκτη Dow Jones, μπορεί να είναι η μεγαλύτερη στα χρονικά σε απόλυτο νούμερο, αλλά ως ποσοστό είναι συγκριτικά μικρότερη από βουτιές που έχουν σημειωθεί στην πρόσφατη και παλαιότερη ιστορία. Και τρίτον, από τις προεδρικές εκλογές και μετά στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε διάστημα δηλαδή δεκαπέντε μηνών, οι τιμές των μετοχών είχαν καταγράψει σημαντικά κέρδη της τάξεως του περίπου τριάντα τοις εκατό.    

Τι προκάλεσε όμως τη μεγάλη νευρικότητα στις αγορές, την άνοδο του δείκτη φόβου και τη χρηματιστηριακή αστάθεια;  

Σύμφωνα με τους περισσότερους αναλυτές, η βασική αιτία που προκάλεσε το κύμα ρευστοποιήσεων με μαζικές πωλήσεις μετοχών και χρηματιστηριακό ντόμινο από τις Ηνωμένες Πολιτείες στην Ασία και την Ευρώπη, ήταν η απότομη αύξηση των αποδόσεων των αμερικανικών ομολόγων την προηγούμενη εβδομάδα εξαιτίας ανησυχιών για το ενδεχόμενο υψηλότερου πληθωρισμού. Ωστόσο η ανάλυση αυτή είναι κάπως επιφανειακή. Οι δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης και η εξέλιξη της τεχνολογίας με την αυτοματοποίηση δρουν εγγενώς ανασταλτικά σε οιονεί πληθωριστικές πιέσεις προερχόμενες από την αγορά εργασίας. 

Κατά τη γνώμη μου, η αφετηρία της αλλαγής κλίματος στις διεθνείς αγορές ομολόγων και μετοχών είναι η ρητορική του αμερικανού υπουργού Οικονομικών στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός που έλαβε χώρα προ δεκαημέρου. Η τοποθέτηση του κ. Μνούτσιν υπέρ ενός αδύναμου βραχυπρόθεσμα δολαρίου που θα ενισχύσει τις αμερικανικές εξαγωγές και την ανάπτυξη της οικονομίας των ΗΠΑ, σηματοδοτεί τη διακριτική μεν και διπλωματική αλλά σαφή διαφοροποίηση του οικονομικού επιτελείου από την παραδοσιακή ρητορική της "πολιτικής ισχυρού δολαρίου" που συνοδεύει κατά τις τελευταίες δεκαετίες την αμερικανική κυβέρνηση. 

Μεταπολεμικά με τη συμφωνία του Bretton Woods, μέχρι και την παρούσα περίοδο, έχει αναπτυχθεί μια νομισματικού και –κατά συνέπεια– χρηματοπιστωτικού τύπου αλληλεξάρτηση ανάμεσα στις μεγάλες οικονομικές δυνάμεις του πλανήτη που εδράζεται στο κοινό συμφέρον διατήρησης του καθεστώτος κυριαρχίας του αμερικανικού δολαρίου: ως μέσου συναλλαγών, ως μονάδας τιμολόγησης εμπορευμάτων και ως μέσου αποθήκευσης πλούτου. Η ταυτότητα του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθετικού νομίσματος αναδεικνύει το πλέγμα των διεθνών σχέσεων μέσα στην παγκόσμια οικονομία. Και εδώ, η αλληλεξάρτηση μπορεί να δημιουργήσει συστημική ασφάλεια και "νομισματική ειρήνη", ή ανασφάλεια για το ενδεχόμενο ανταγωνιστικών υποτιμήσεων, δηλαδή νομισματικού πολέμου.

Μετά τη μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, ανώτατοι αξιωματούχοι που εκπροσωπούσαν υπερεθνικούς θεσμούς όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο υπογράμμισαν τον κίνδυνο ξεσπάσματος ενός ανεξέλεγκτου νομισματικού πολέμου στην περίπτωση διάλυσης της Ζώνης του  Ευρώ, διατυπώνοντας παράλληλα την ανάγκη συμφωνίας σε επίπεδο G-20 για συνεργασία και αποφυγή νομισματικών πολέμων. Συγκεκριμένα, το Υπουργείο Οικονομικών των Ηνωμένων Πολιτειών συνιστούσε "... να κινηθούν προς την κατεύθυνση συστημάτων συναλλαγματικών ισοτιμιών που καθορίζονται από τις δυνάμεις της αγοράς αντικατοπτρίζοντας τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη και να απέχουν από ανταγωνιστικές υποτιμήσεις νομισμάτων", επισημαίνοντας ότι "προηγμένες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που έχουν αποθεματικά νομίσματα, θα είναι σε επαγρύπνηση ενάντια στην υπερβολική μεταβλητότητα και στις ανεξέλεγκτες διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών". Ο τότε επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου παρατηρούσε πως "οι αρχές της Κίνας, της Ευρώπης, της Ιαπωνίας και των Ηνωμένων Πολιτειών ήθελαν να κάνουν το καλύτερο προκειμένου να διατηρήσουν σε τροχιά την παγκόσμια ανάκαμψη", αντιλαμβανόμενες ότι "η μεγαλύτερη απειλή θα ήταν μια ατελείωτη μάχη πάνω στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών ή μια αντιπαράθεση πάνω στις συναλλαγματικές ισοτιμίες". (βλ. Foreign Affairs, Από τον νομισματικό πόλεμο στην ειρήνη)

Παρατηρώντας κατά συνέπεια διαχρονικά τη λειτουργία του διεθνούς νομισματικού συστήματος, η διατήρηση της νομισματικής ειρήνης θα πρέπει να ιδωθεί ως κατεξοχήν κρίσιμος παράγοντας για τη χρηματοοικονομική σταθερότητα. Ακριβώς ο φόβος καταστρατήγησης της ειρήνης από την υπερδύναμη, ήταν η θεμελιώδης αιτία που προκάλεσε βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον ανασφάλεια στην αμερικανική αγορά, και των ομολόγων και των μετοχών· sell off, όχι κραχ...     

* Ο κ. Κωνσταντίνος Γκράβας είναι οικονομολόγος - αναλυτής διεθνών αγορών,  επισκέπτης καθηγητής στη Σχολή Διοικήσεως και Επιτελών (ΣΔΙΕΠ/ΠΑ) της Πολεμικής Αεροπορίας.

πηγή: Οι αιτίες του μίνι "κραχ" στις αγορές