Οι "Ιστορίες" του κ. Παπανδρέου 

Του Κωνσταντίνου Γκράβα*

Στη συνέντευξη που παραχώρησε στην εκπομπή του ΣΚΑΪ “Ιστορίες” και τον Παύλο Τσίμα, ο πρώην Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου μίλησε μεταξύ άλλων θεμάτων για τη συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στο πρώτο μνημόνιο το 2010 ενώ υπερασπίσθηκε την πρόταση για δημοψήφισμα το φθινόπωρο του 2011.

Να τα πάρουμε με τη σειρά.

Για την κρίσιμη πρώτη περίοδο ο κ. Παπανδρέου περιγράφει το σκηνικό ως εξής: “η θέση μας ήταν καθαρή και είχαμε πει όχι στη συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, δεν θέλαμε το ΔΝΤ, θέλαμε ένα ευρωπαϊκό ταμείο. Είχα μιλήσει σχεδόν με όλους τους ηγέτες λέγοντας ότι εμείς δεν θέλουμε το ΔΝΤ, όμως πάρα πολλές κυβερνήσεις απαντούσαν «να πάτε στο ΔΝΤ» χωρίς καν να θέλουν ευρωπαϊκό μηχανισμό.” 

Γιατί μπήκαμε στο μνημόνιο; Θα μπορούσαμε να αποφύγουμε την προσφυγή στο μηχανισμό;

Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Eurostat την παραμονή του Καστελόριζου, η χώρα βρέθηκε στην κρίση το 2009 με δημόσιες δαπάνες 50.4% και έσοδα 36.9% του ΑΕΠ• και με δημόσιο χρέος 273 δισεκατομμύρια ευρώ, από 217 δισ. το 2007 και 237 δισ. το 2009. Μαζί με το διψήφιο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, τα δεδομένα μαρτυρούν δίχως ενδοιασμό ότι η Ελλάδα ήταν ο πιο αδύναμος κρίκος της Ευρωζώνης μετά τη Μεγάλη Ύφεση της εποχής μας. Επιπροσθέτως, η διαχείριση της κατάστασης από την κυβέρνηση Παπανδρέου κατά την περίοδο που μεσολάβησε από την εκλογή της τον Οκτώβριο του 2009 μέχρι την άνοιξη του 2010, οπότε η χώρα βρέθηκε οριστικά εκτός διεθνών αγορών, ήταν εξαιρετικά ανεπαρκής. Συγκεκριμένα, υπήρξε καθυστέρηση λήψης αυστηρών μέτρων λιτότητας ενώ ήταν εκ των πραγμάτων γνωστή από το 2008 η δυσμενής οικονομική συγκυρία. Επιπλέον, δημιουργήθηκε αρνητική δημοσιότητα που έλαβε μεγάλη έκταση στα διεθνή μέσα εξαιτίας ατυχών δηλώσεων που κυκλοφορούσαν στα κέντρα αποφάσεων και τις αγορές περί “διεφθαρμένης χώρας” και “Τιτανικού”.  

Στο πλαίσιο αυτό δεδομένων των χρηματοδοτικών αναγκών του ελληνικού κράτους η αποφυγή ένταξης της χώρας σε κάποιο σχήμα διεθνούς οικονομικού ελέγχου ήταν μάλλον ανέφικτη. Όμως η τότε κυβέρνηση θα μπορούσε να κερδίσει περισσότερο χρόνο διαπραγμάτευσης και να πετύχει καλύτερη συμφωνία για το χρέος, προτού πυροβολήσει τα πόδια της βάζοντας το “πιστόλι” του ΔΝΤ στο τραπέζι. Ωστόσο ο κ. Παπανδρέου επεσήμανε ορθά ότι “η καγκελάριος Μέρκελ ήθελε τη συμμετοχή του Ταμείου για άλλους λόγους”. Δεν ήταν μόνον “η εμπειρία που δεν υπήρχε στην Ευρωπαϊκή Ένωση”. Η Γερμανίδα καγκελάριος υπηρέτησε πρωτίστως το συμφέρον της Γερμανίας ως μέλους της Ζώνης του Ευρώ. Η επαπειλούμενη διατάραξη της νομισματικής ειρήνης εντός της ΟΝΕ, εξαιτίας της ατελούς αρχιτεκτονικής του ενιαίου νομίσματος, ανάγκασε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να τροποποιήσει το θεσμικό πλαίσιο ως προς τις κατ’ εξαίρεση ρυθμίσεις πρόσβασης μιας χώρας-μέλους του σε δανεισμό, επικαλούμενο τον «συστημικό» κίνδυνο εξάπλωσης της κρίσης σε ολόκληρη την Ευρωζώνη. Στη μεγαλύτερη εικόνα, η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση που ξέσπασε μετά την κατάρρευση της Lehman εγκυμονούσε τον κίνδυνο κατάρρευσης του αμερικανικού δολαρίου. Έτσι το κοινό συμφέρον των Μεγάλων Δυνάμεων της σύγχρονης εποχής (ΗΠΑ, Κίνας, Γερμανίας) εδραίωσε τη  “νομισματική ειρήνη” στο διεθνές σύστημα.

Αυτή είναι η μία ιστορία.

Η δεύτερη ξεδιπλώθηκε σχετικά με την πρόταση του κ. Παπανδρέου για δημοψήφισμα το φθινόπωρο του 2011. Απαντώντας στην ερώτηση του Παύλου Τσίμα, o πρώην πρωθυπουργός υποστήριξε πως “θα ήταν πολύ καλύτερα να είχε γίνει, αν και υπήρχε από παντού αντίδραση, και βεβαίως, και μέσα στο κόμμα επίσης”, σημειώνοντας ότι αν προχωρούσε τότε το δημοψήφισμα “θα είχε υπάρξει ευρύτατη συναίνεση από τον ελληνικό λαό και θα είχαμε πολύ πιο γρήγορα αποτελέσματα”.  

Εδώ ο κ. Παπανδρέου σφάλλει. Όπως αναλύαμε σχετικά, στην ενότητα “περί της ιστορίας των Καννών”: ένα δημοψήφισμα του τύπου «NAI ή OXI στο μνημόνιο» είχε τον κίνδυνο να ανάψει οικονομική φωτιά στα σύνορα της Ευρωζώνης καθώς ένας δοκιμαζόμενος λαός θα μπορούσε πάνω στη συγκυρία της στιγμής να αναπτύξει αντιμνημονιακά ανακλαστικά. Σε δεύτερο χρόνο θα ερχόταν η αβεβαιότητα για το ευρώ, με δραματικές επιπτώσεις για τις αγορές (...) Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επεδίωκαν και κατάφεραν να «καεί» τελικά από μόνη της η αρχική ιδέα ενός δημοψηφίσματος προτού καν δρομολογηθεί. Όπως μας έχει εκμυστηρευθεί άνθρωπος που γνωρίζει το μηχανισμό σκέψης του πρώην πρωθυπουργού, το δημοψήφισμα ήταν ένας προσωπικός στόχος Παπανδρέου που εν συνεχεία ακολουθήθηκε από ενδοτισμό.

Είναι περισσότερο από προφανές, απεδείχθη μάλιστα περίτρανα με το δημοψήφισμα φιάσκο που πραγματοποιήθηκε τέσσερα χρόνια μετά, ότι με τον κόσμο στα κάγκελα η κυβέρνηση του κ. Παπανδρέου θα είχε λάβει με αμεσοδημοκρατικό τρόπο λαϊκή ετυμηγορία για έξοδο της χώρας από το ευρώ. Θα επακολουθούσε πραγματική εθνική καταστροφή ανάλογη της Μικρασιατικής του 1922.

Επρόκειτο για μια τραγική απόφαση που ευτυχώς δεν υλοποιήθηκε. Θα απέβαινε μοιραία αναμφίβολα για τη χώρα, πιθανότατα και για το σύνολο της Ευρωζώνης…

* Ο κ. Κωνσταντίνος Γκράβας είναι οικονομολόγος - αναλυτής διεθνών αγορών,  επισκέπτης καθηγητής στη Σχολή Διοικήσεως και Επιτελών (ΣΔΙΕΠ/ΠΑ) της Πολεμικής Αεροπορίας.

πηγή: Οι «Ιστορίες» του κ. Παπανδρέου