Οι "Ιστορίες" του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε

Του Κωνσταντίνου Γκράβα 

Ο κ. Σαμαράς ζήτησε για την Ελλάδα ένα διάλειμμα από τις μεταρρυθμίσεις το φθινόπωρο του 2014 και ο κ. Σόιμπλε επέβαλε ως επικρατούσα άποψη μεταξύ των υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης ένα "time-out” (Grexit) της Ελλάδας από τη νομισματική ένωση το καλοκαίρι του 2015. 

Να τα πάρουμε με τη σειρά.

Κατά την τελευταία χρονιά της κυβέρνησης Σαμαρά, η καμπύλη των προσδοκιών γύρισε γρήγορα σε αρνητική κλίση μετά το δυσμενές αποτέλεσμα των ευρωεκλογών και τον άστοχο ανασχηματισμό που έγινε με κριτήριο τη διατήρηση εσωκομματικών ισορροπιών. Ακολούθησε, εκείνο το φθινόπωρο, η μεταρρυθμιστική κόπωση της τότε κυβέρνησης προτού ολοκληρωθεί η πέμπτη αξιολόγηση του δευτέρου προγράμματος. 

Στη συνέντευξη που παραχώρησε στην εκπομπή του ΣΚΑΪ "Ιστορίες" και τον Αλέξη Παπαχελά, ο απελθών Γερμανός υπουργός Οικονομικών περιγράφει το σκηνικό ως εξής: "Ο Σαμαράς είπε πως χρειάζεται ένα διάλειμμα στις μεταρρυθμίσεις. Το δήλωσε και επίσημα στο Βερολίνο διότι η αντίσταση στην Ελλάδα ήταν μεγάλη και επιπλέον πλησίαζε η εκλογή νέου Προέδρου.”  

Η προσπάθεια του τότε πρωθυπουργού να εξασφαλίσει μια ηπιότερη στάση του Βερολίνου έναντι των ανελαστικών απαιτήσεων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την κάλυψη του δημοσιονομικού κενού δεν καρποφόρησε. Η τρόικα ζήτησε την εφαρμογή όλων των συμφωνηθέντων χωρίς καμία απολύτως ευελιξία. Η επίσπευση των διαδικασιών εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας μέσα στο Δεκέμβριο οδήγησε σε διάλυση της Βουλής και πρόωρες εκλογές τον Ιανουάριο του 2015.

Μπορεί η αριθμητική ανθρωπογεωγραφία του Κοινοβουλίου να προδίκαζε την αντίστροφη μέτρηση για την κυβέρνηση, ωστόσο οι χειρισμοί απείχαν διακριτά από το να χαρακτηρισθούν και τότε, εν θερμώ, και τώρα εκ των υστέρων, εν ψυχρώ, ως οι βέλτιστοι δυνατοί. Υπήρχε εναλλακτική; Ναι. Ο κ. Σαμαράς έπρεπε αμέσως μετά το "Nein” της καγκελαρίου Μέρκελ να φέρει προς ψήφιση στη Βουλή τα απαιτούμενα για το κλείσιμο της πέμπτης αξιολόγησης του δευτέρου προγράμματος• και να απολέσει, ή να διατηρήσει, τη δεδηλωμένη εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας προς την κυβέρνηση. Να πέσει, δηλαδή, έχοντας προηγουμένως κάνει οτιδήποτε χρειασθεί για το συμφέρον της χώρας. Χωρίς αχρείαστους μικροκομματικούς υπολογισμούςπερί αριστερής παρένθεσης.  

Αυτή είναι η μία ιστορία του κ. Σόιμπλε. 

Η άλλη ξεδιπλώθηκε μετά την πολιτική αλλαγή του 2015. Κατά τη διάρκεια των επικίνδυνων και ανερμάτιστων πολιτικών χειρισμών του πρώτου εξαμήνου της διαπραγμάτευσης, οι δύο υπουργοί Οικονομικών κ.κ. Σόιμπλε και Βαρουφάκης έπαιζαν τον άχαρο ρόλο του "κακού αστυνομικού” της γερμανικής και ελληνικής κυβέρνησης αντιστοίχως. Σε αυτό το πλαίσιο, ο πρώτος έβαλε στο επίσημο τραπέζι της Ευρωομάδας το "time-out” (Grexit) της Ελλάδας από τη νομισματική ένωση το καλοκαίρι του 2015.

Όπως απεδείχθη εκ του αποτελέσματος της κρίσιμης για τη χώρα μας ευρωπαϊκής Συνόδου Κορυφής των δεκαεπτά ωρών, εκείνο τον Ιούλιο, ο πρωθυπουργός κ. Τσίπρας δεν διανοείτο στο δια ταύτα να επιστρέψει από τις Βρυξέλλες με το επαχθές Grexit στις αποσκευές του. Η ταπεινωτική και με πολύ βαρύ τίμημα συνθηκολόγηση με τους διεθνείς πιστωτές ήταν μονόδρομος υπό τη δαμόκλειο σπάθη της μη διαχειρίσιμης εξόδου της χώρας από το ευρώ, όπως παρουσιάσθηκε με τη μορφή της δίτομης μαύρης βίβλου στο τραπέζι της ύστατης διαπραγμάτευσης. Με τη δική του ματιά στα γεγονότα, ο απελθών Γερμανός υπουργός Οικονομικών εκτίμησε ότι "η γεωπολιτική θέση δεν βοηθάει, δεν επιλύει κάποιο οικονομικό πρόβλημα". Εδώ ο κ. Σόιμπλε σφάλλει. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν διαφορετική θεώρηση, κάτι που μέτρησε στην παρέμβαση του αμερικανικού παράγοντα το δραματικό καλοκαίρι του 2015. Ανέκαθεν η διαπραγμάτευση για το ελληνικό ζήτημα εξελισσόταν μέσα στην ευρύτερη σφαίρα της γεωοικονομίας. 

Όμως ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε φώτισε εύστοχα την πυρηνική κόκκινη γραμμή για το υποσύνολο της Ευρωζώνης. "Παρά τις όποιες δυσκολίες καταφέραμε να διατηρήσουμε το ευρώ σταθερό.” Πράγματι η νομισματική ειρήνη στην Ευρωζώνη είναι θεμελιώδης παράγοντας. Η επαπειλούμενη διατάραξή της λόγω και της ατελούς αρχιτεκτονικής του κοινού νομίσματος οδήγησε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να τροποποιήσει το θεσμικό πλαίσιο ως προς τις κατ’ εξαίρεση ρυθμίσεις πρόσβασης μιας χώρας-μέλους του σε δανεισμό. Επικαλούμενο τον συστημικό κίνδυνο εξάπλωσης της κρίσης σε ολόκληρη τη Ζώνη του Ευρώ, το Ταμείο αποφάσισε το 2010 να χορηγήσει στην Ελλάδα πολλαπλάσιο δάνειο σε σχέση με την ποσόστωση της χώρας μας. Αν όμως ο κ. Σόιμπλε (υπό την καγκελάριο Μέρκελ, η οποία έλαβε τις συγκεκριμένες αποφάσεις) υπηρέτησε το συμφέρον της Γερμανίας εντός της Ευρωζώνης στα πλαίσια της νομισματικής ειρήνης, το εγχώριο πολιτικό σύστημα δεν αφουγκράστηκε το πραγματιστικό αυτό αφήγημα. 

Η εκάστοτε κυβέρνηση και αντιπολίτευση δυσκολεύονταν είτε να κατανοήσουν είτε να εξηγήσουν επαρκώς τις διεθνείς ισορροπίες. Αγνοώντας τη δυναμική  της νομισματικής ειρήνης, η αντίληψη περί του ευρωπαϊκού παρέμενε οιονεί θεολογική. Ακόμη και σήμερα η διελκυστίνδα μεταξύ καλών και κακών Ευρωπαίων ή καλού και κακού Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου λαμβάνει αναλόγως με την κοντόφθαλμη περίσταση χαρακτηριστικά επικοινωνιακού εκκρεμούς. Στη μεγάλη εικόνα της διαπραγμάτευσης, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε έπαιζε όπως προανεφέρθη τον κακό αστυνομικό της Άνγκελα Μέρκελ ενώ το Ταμείο ενάλλασσε τους αντίστοιχους ρόλους με τη Γερμανία ως προς το ελληνικό ζήτημα• κάτι που φαίνεται και στην πρόσφατη συνέντευξη του επικεφαλής του ευρωπαϊκού τμήματος του ΔΝΤ, Πόουλ Τόμσεν.

Ανατρέχοντας στα λόγια του Λόρδου Πάλμερστον δύο αιώνες πριν, δεν υπάρχουν ούτε αιώνιοι σύμμαχοι ούτε παντοτινοί εχθροί• μόνον τα συμφέροντα είναι αιώνια. Και ο κ. Σόιμπλε απέδειξε περίτρανα ότι χειρίζεται άριστα τις... ιστορίες. 

* Ο Κωνσταντίνος Γκράβας είναι οικονομολόγος - αναλυτής διεθνών αγορών,  επισκέπτης καθηγητής στη Σχολή Διοικήσεως και Επιτελών (ΣΔΙΕΠ/ΠΑ) της Πολεμικής Αεροπορίας.

πηγή: Οι "Ιστορίες" του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε