Ουδείς γνωρίζει μετά βεβαιότητας αν η «νέα (ή «μετά) μεταπολίτευση» θα καταφέρει να ανατείλει ως αχτίδα αισιοδοξίας για το μέλλον της χώρας και των παιδιών μας. Διότι ο κύκλος των τεσσάρων δεκαετιών, με τις παθογένειες του πελατειακού και κομματικού συστήματος που επιδεινώνονταν προϊόντος του χρόνου, αν επαναληφθεί στο ίδιο περιβάλλον χαλαρότητας των θεσμών, θα είναι –και– σαν τραγωδία και σαν φάρσα συνάμα. Τραγωδία, επειδή η ανεπάρκεια των κομματικών αξιωματικών της δημόσιας διοίκησης και του κρατικού μηχανισμού θα αποβεί μοιραία για τη μετάπτωση του ελληνικού κράτους σε οιονεί «αποτυχημένο» («failed state»). Και μαζί φάρσα, καθώς ο κομματικός βασιλιάς, αφενός, είναι γυμνός, και το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, το οποίο έχουν έμφυτο οι πολίτες, αφετέρου, θα γελοιοποιήσει στα μάτια όλων αυτούς που θα εξασκήσουν την παλαιοκομματική έξη ως δεύτερη φύση τους.

Γενικότερα, είναι ίδιον της ανθρώπινης φύσης να εκμεταλλεύεται αδυναμίες του συστήματος, «παραθυράκια» των νόμων, πλημμελή έλεγχο από την πολιτεία και το κράτος. Γιατί οι πελατειακές σχέσεις, το ρουσφέτι, τα πλαστά πιστοποιητικά, οι ψεύτικες συντάξεις «τυφλών», τα περίεργα εξωπραγματικά επιδόματα (π.χ. «έγκαιρης προσέλευσης»), ο κρατικοδίαιτος ιδιωτικός τομέας, θα είχαν όλα σταματήσει εν τη γενέσει τους αν υπήρχε σοβαρό κράτος. Αν υπήρχε υπεύθυνη πολιτεία, ως υπερκείμενο οικοδόμημα που διασφαλίζει ακεραιότητα, ισονομία, ισοπολιτεία και δικαιοσύνη για όλους.

Ανακαλώντας την εγελιανή διαλεκτική θεώρηση, η ιστορική αποστολή του κράτους και του δημόσιου δικαίου συνίσταται στην υπέρβαση των κοινωνικών συγκρούσεων. Στο κράτος δεν είναι επιτρεπτή η αναγνώριση των μερικών συμφερόντων και των προνομίων και η επιβολή τους σε βάρος του γενικού συμφέροντος και της ισότητας.

Στο πλαίσιο, εξάλλου, της παράδοσης του κοινωνικού συμβολαίου, ο κορυφαίος πολιτικός φιλόσοφος του 20ού αιώνα John Rawls κάνει το περίφημο πείραμα σκέψης με το «πέπλο άγνοιας». Πρόκειται για την κατάσταση εκείνη κατά την οποία τα άτομα καλούνται να καταλήξουν σε κανόνες για την κοινωνία και τη διανομή των κοινωνικών αγαθών, ευρισκόμενα πίσω από ένα πέπλο άγνοιας, χωρίς δηλαδή να γνωρίζουν τίποτε που θα μπορεί να επηρεάσει τις αποφάσεις τους (π.χ. φυλή, φύλο, πλούτο, πολιτικοοικονομικό σύστημα, ταξική δομή). Η θεωρητική κατασκευή αυτής της αρχικής θέσης οδηγεί, σύμφωνα με τον Αμερικανό καθηγητή του Χάρβαρντ, σε μεγιστοποίηση της ελάχιστης εγγυημένης ευημερίας για τα άτομα που θα βρεθούν στη χειρότερη μελλοντική θέση.

Παραφράζοντας τον Rawls, το πολιτικό σύστημα, η δημόσια διοίκηση, η κρατική εξουσία θα πρέπει να στελεχωθούν μέσα από ένα «πέπλο αξιοκρατίας». Μόνον έτσι θα απαλλαγεί η χώρα από τη μετριοκρατία. Στην άσκηση της εξουσίας θα πρέπει να προσκληθούν οι άριστοι από τους «μέσους» ανθρώπους. Ανθρωποι της εργασίας που έχουν δουλέψει σκληρά, έχουν δημιουργήσει και επιτύχει, με αίσθηση του μέτρου και πατριωτική συνείδηση που αγρυπνεί για να μην πέσει ούτε στην υπερβολή ούτε στην έλλειψη, αλλά να καταλήξει στην αριστοτελική μεσότητα. Επειδή όμως κανείς δεν έχει πιστοποιητικό από τον… παράδεισο, ή κάποιο φωτοστέφανο πάνω από το κεφάλι του, η χώρα χρειάζεται παράλληλα να αποκτήσει ισχυρούς Θεσμούς. Με το γράμμα «Θήτα» κεφαλαίο!

* Ο κ. Κωνσταντίνος Γκράβας είναι οικονομολόγος - αναλυτής Διεθνών Αγορών και υπ. διδάκτωρ στο τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του ΕΚΠΑ.