Το "Graccident"
Του Κωνσταντίνου Γκράβα
Τι οξύμωρο. "Είναι προς το κοινό συμφέρον όλων των πλευρών να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση το συντομότερο δυνατόν", διαμηνύουν μετά από κάθε αποτυχία – δική τους αποτυχία – ολοκλήρωσης της αξιολόγησης όλες οι πλευρές. Δηλαδή, μήνα με το μήνα, Eurogroup με το Eurogroup, η ελληνική κυβέρνηση και οι θεσμοί – ή, οι θεσμοί και η ελληνική κυβέρνηση, αν στριφογυρίσουμε τις λέξεις όπως στριφογυρίζει η διαπραγμάτευση γύρω από το ίδιο σημείο – προαναγγέλλουν κατ’ επανάληψη το μέτρο της αποτυχίας τους. Ένα ασυνεπές πρωθύστερο σχήμα.
Στον Πλούτο των Εθνών του Adam Smith, η αφηρημένη ιδέα του "Αόρατου Χεριού" περιγράφει μια ιδεατή αγοραία οικονομία στην οποία εναρμονίζονται αντικρουόμενα ατομικά συμφέροντα με το γενικό συμφέρον υπό την καθοδήγηση ενός κοινωνικού μηχανισμού που αποκαλείται μεταφορικά "invisible hand". Κάθε μεμονωμένο άτομο επιδιώκοντας το συμφέρον του, συχνά προωθεί το συμφέρον της κοινωνίας περισσότερο αποτελεσματικά απ’ ότι όταν πραγματικά επιδιώκει να προωθήσει το δικό του.
Τηρουμένων των αναλογιών της παραπάνω μεταφοράς από τη σμιθιανή σκέψη στη διελκυστίνδα της διαπραγμάτευσης, και θεωρώντας ότι οι απόψεις των τριών πλευρών (ΔΝΤ – Γερμανία (Ευρωζώνη) – Ελλάδα) είναι σε διακριτά σημεία αντικρουόμενες αν όχι αντιφατικές, δημιουργείται η εντύπωση ότι θα επιτευχθεί η συμφωνία νομοτελειακά· ότι δηλαδή, αργά ή γρήγορα, η σταδιακή μετατόπιση των θέσεων θα υπηρετήσει το κοινό συμφέρον όλων των πλευρών να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση. Διότι στην αντίθετη περίπτωση όλοι θα βρεθούν σε χειρότερη θέση. Συνεπώς έστω και την ύστατη στιγμή, πριν το πιστωτικό γεγονός που συνεπάγεται η αδυναμία εξόφλησης των ομολόγων που κατέχει η ΕΚΤ και λήγουν τον Ιούλιο, θα βρεθεί η χρυσή τομή με αμοιβαίες – ασύμμετρες πάντοτε – υποχωρήσεις.
Μπορεί πράγματι να είναι προς το κοινό συμφέρον της Ελλάδας και των θεσμών να κλείσει η αξιολόγηση, ωστόσο οι ανισορροπίες που υπάρχουν τόσο στο εγχώριο πολιτικό πεδίο όσο και στο διεθνές σκηνικό υποδαυλίζουν τον κίνδυνο ατυχήματος εφόσον η διαπραγμάτευση παραμείνει ανοικτή μέχρι την τελευταία στιγμή. Υπάρχει ένα φαινομενικά παράδοξο στο σενάριο της ύστατης στιγμής: ενώ είναι γνωστή η διαπραγματευτική τακτική τόσο του διευθυντή του ευρωπαϊκού τμήματος του ΔΝΤ Πόουλ Τόμσεν όσο και του Γερμανού υπουργού Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ότι η ελληνική πλευρά υποχωρεί όταν βρεθεί με την πλάτη στον τοίχο, η τελευταία διολισθαίνει προς την ίδια τακτική. Το παράδοξο αυτό έχει δύο ερμηνείες: μία εγχώρια και μία διεθνή. Η πρώτη είναι ότι η κυβερνητική πλειοψηφία έχει ρωγμές και συνεπώς τα μέτρα που ζητούν οι πιστωτές χρειάζονται τη δαμόκλειο σπάθη της ύστατης στιγμής ως άλλοθι για την ψήφισή τους από τους βουλευτές της. Η δεύτερη είναι ότι, δεδομένης της πρώτης, η ελληνική πλευρά ποντάρει στην πολιτική αβεβαιότητα του ευρωπαϊκού εκλογικού κύκλου ως προς τη νομισματική ένωση και το ευρωπαϊκό οικοδόμημα· όπως συνέβη τον περασμένο Ιούνιο εν αναμονή του δημοψηφίσματος για το Brexit, όταν η πρώτη αξιολόγηση είχε τότε προχωρήσει με το ΔΝΤ σε ρόλο τεχνικού συμβούλου και όχι χρηματοδότη στο πρόγραμμα.
Στο μέτωπο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, εν τω μεταξύ, κατεγράφησαν για πρώτη φορά δημοσίως σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των Εκτελεστικών Διευθυντών του στη διαβούλευση βάσει του Άρθρου IV για την Ελλάδα. Τα μέλη του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Ταμείου είχαν διαφορετικές απόψεις για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους και τη δημοσιονομική πορεία ως προς το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος μεσοπρόθεσμα. Εκτίμηση του γράφοντος είναι ότι το ΔΝΤ ενεπλάκη κατ’ εξαίρεση στα ελληνικά μνημόνια το 2010 στο πλαίσιο της σιωπηρής συμφωνίας για "νομισματική ειρήνη" μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων της σύγχρονης εποχής (βλ. και "Η Κρίση του 2008 και η "Νομισματική Ειρήνη"). Επτά χρόνια μετά, οι τεχνοκράτες δεν πρόκειται να (ξανα)βάλουν νερό στο κρασί τους αναφορικά με τη χρηματοδοτική συμμετοχή του Ταμείου στο ελληνικό πρόγραμμα. Η στάση του ΔΝΤ στη διαπραγμάτευση θα πρέπει να αναμένεται άκαμπτη, με διττή απαίτηση του Ταμείου: και για μέτρα/διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις απέναντι στην ελληνική πλευρά, και για ελάφρυνση χρέους/χαμηλότερα πλεονάσματα απέναντι στους ευρωπαίους.
Στο μέτωπο της Κομισιόν, εξάλλου, η άρνηση δημοσίευσης του σχεδίου που εκπόνησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το καλοκαίρι του 2015 για την αντιμετώπιση των συνεπειών μίας πιθανής εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, συνιστά δυστυχώς μεγάλη παγίδα· για τη χώρα μας! Διότι η καταστροφή που θα συμβεί με το Grexit αφορά πρωτίστως την Ελλάδα και σε πολύ μικρότερο πλέον βαθμό την Ευρωζώνη. Δεν βρισκόμαστε ούτε στο 2010 ούτε στο 2012 που υπήρχε πράγματι ο κίνδυνος ενός γενικευμένου ντόμινο (βλ. και Αναδρομή στο Gr-€xit risk). Η Ευρωζώνη προϊόντος του χρόνου έχει αναπτύξει ικανούς μηχανισμούς και αντισώματα. Είναι καλύτερα προετοιμασμένη για να ‘αποστειρώσει’ τα προβλήματα που θα της δημιουργήσει το Grexit. Στον αντίποδα, όπως το 2010, η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι ο αδύναμος κρίκος της Ευρωζώνης· και σήμερα, ακόμη πιο αδύναμος...
Στο μέτωπο του εγχώριου πολιτικού συστήματος, τέλος, υπάρχει ένας διάχυτος εφησυχασμός ότι η αξιολόγηση θα κλείσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Ιδιαίτερα ο εφησυχασμός της αντιπολίτευσης, ότι η κυβέρνηση φέρνει τέταρτο μνημόνιο και συνεπώς δεν υπάρχει κίνδυνος ατυχήματος, είναι και αδικαιολόγητος και επικίνδυνος. Το μότο ότι "οι 153 θα τα υπογράψουν όλα τελευταία στιγμή" πάσχει από το γεγονός ότι το πολιτικό κεφάλαιο της κυβέρνησης, ως ‘μνημονιακής’, εξαντλείται με εκθετικό ρυθμό. Και ο πειρασμός της …ανακεφαλαιοποίησης, ενόψει κυοφορούμενων πολιτικών εξελίξεων με τη διαπραγμάτευση ανοικτή έως την τελευταία στιγμή, ενδέχεται να αναζητηθεί σε αντιμνημονιακά ύδατα.
‘Ας προσέξουν (λοιπόν) οι Ύπατοι ίνα μη θραυσθή η κεφαλή της Δημοκρατίας’, όπως διδάσκει το έσχατο συγκλητικό δόγμα στο αρχαίο ρωμαϊκό δίκαιο. Όλα τα ενδεχόμενα μέχρι τον Ιούλιο είναι ανοικτά. Και οι ευθύνες θα βαραίνουν όχι μόνον όσους πράττουν αλλά και όσους ολιγωρούν απέναντι στην επαπειλούμενη καταστροφή της χώρας.
* Ο Κωνσταντίνος Γκράβας είναι οικονομολόγος - αναλυτής διεθνών αγορών και επισκέπτης καθηγητής στη Σχολή Διοικήσεως και Επιτελών (ΣΔΙΕΠ) της Πολεμικής Αεροπορίας.
πηγή: Capital.gr: Το "Graccident"
